از نظر شما نقش سنگ آهن در صنعت فولادسازی و تأثیر آن بر اقتصاد جهانی تا چه اندازه مشهود است؟ همانطور که میدانید امروزه فولادسازی به یکی از مهمترین و کاربردی‌ترین صنایع جهان تبدیل شده است. به‌طوری که لوازم بی‌شماری در صنایع مختلف از جنس فولاد ساخته می‌شوند و بدون وجود فولاد، کسب و کارهای زیادی فلج می‌شوند. جالب است بدانید که مهمترین منبع مورد نیاز برای تولید فولاد، سنگ آهن است. به‌طوری که گفته می‌شود حدود ۹۸ درصد از سنگ آهن‌های استخراج شده از معادن مختلف موجود در جهان صرف تولید فولاد می‌شود. در ادامه با ما همراه باشید تا شما را با اهمیت و نقش سنگ آهن در صنعت فولادسازی و تأثیر آن بر اقتصاد جهانی بیشتر آشنا کنیم.
معرفی صنعت فولادسازی و تأثیر آن بر اقتصاد جهانی
منظور از فولادسازی تولید آلیاژی از آهن است. در طی این فرایند، ناخالصی‌های موجود در منبع آهن گرفته می‌شوند و آلیاژهای گوناگون (با توجه به نوع فولاد تولیدی) به آن اضافه می‌شوند. دو فرایند اصلی برای تبدیل مواد استخراج شده به فولاد وجود دارد: مسیر کوره بلند یا کوره اکسیژن پایه و مسیر کوره قوس الکتریکی. با این کار به جای تولید فلز سخت آهن می‌توان فولاد را که دارای انعطاف پذیری بالاتر و کاربرد بیشتر است تولید نمود. با توجه به این نکته باید گفت که نقش سنگ آهن در صنعت فولادسازی و تأثیر آن بر اقتصاد جهانی کاملا مشهود است.
هرچند که قدمت فولادسازی به بیش از هزار سال پیش برمی‌گردد اما تجاری شدن این صنعت در اواسط سده ۱۹ میلادی رخ داده است. با صنعتی شدن فولادسازی، این محصول به یکی از حیاتی‌ترین مواد اولیه در صنایع مختلف جهان تبدیل شده است. به‌طوری که با نبود آن، توسعه بسیاری از فناوری‌ها و تولید بسیاری از محصولات در جهان معلق خواهند شد. از جمله کاربردهای فولاد در صنایع مختلف می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تولید مصالح ساختمانی و زیرساختی
- ساخت تجهیزات مکانیکی
- خودروسازی
- تولید محصولات فلزی
- تولید لوازم خانگی
- ساخت لوازم و تجهیزات الکتریکی
- تولید سلاح‌های نظامی
- ساخت بدنه کشتی‌ها
- تولید بسیاری از ابزارهای کاربردی در صنایع مربوط به حمل و نقل
- و …
بنابراین باید بگوییم که فولاد با توجه به استحکام بالا و قیمت پایینی که دارد به عنوان یک محصول حیاتی در بازار جهانی شناخته می‌شود که می‌تواند نقش بسیار مهمی را در اقتصاد دنیا ایفا کند.
نقش سنگ آهن در فولادسازی + آشنایی با انواع سنگ آهن به کار رفته در این فرآیند
فولاد آلیاژی است که از عمده‌ترین عناصر تشکیل دهنده آن، آهن و کربن هستند. این آلیاژ دارای کمتر از ۲ درصد کربن و ۱ درصد منگنز است. از طرفی مقادیر کمی از سیلیکون، فسفر، گوگرد و اکسیژن نیز در آن وجود دارند. نقش سنگ آهن در صنعت فولادسازی و تأثیر آن بر اقتصاد جهانی بسیار چشمگیر است. با توجه به این که فولاد یک آلیاژ از جنس آهن است، اگر در تولید آن از آهن استفاده نشود دیگر فولاد به دست نخواهد آمد. در واقع پایه اصلی و اساسی تولید این محصول کاربردی آهن است. در طی تولید این آلیاژ ضمن خارج کردن ناخالصی‌هایی همچون نیتروژن، اکسیژن، گوگرد و فسفر، عناصر آلیاژی به آن اضافه می‌شوند.
این عناصر آلیاژی با توجه به نوع فولادی که قصد تولید آن را داریم انتخاب می‌شوند و می‌توانند منگنر، نیکل، وانادیم و … باشند. همانطور که گفته شد، اصلی‌ترین جزء فولاد آهن است. سنگ آهن تشکیل شده از اکسیدهای آهن (Fe2O3) و (Fe3O4) است که با نام‌های هماتیت و مگنتیت شناخته می‌شوند. این سنگ‌ها پس از استخراج از معدن و خالص‌سازی برای تولید فولاد مورد استفاده قرار می‌گیرند.
بررسی روند تولید و مصرف فولاد در جهان
برای بررسی نقش سنگ آهن در صنعت فولادسازی و تأثیر آن بر اقتصاد جهانی نیاز است که روند تولید و مصرف فولاد در جهان را نیز مورد ارزیابی قرار دهیم. در سال ۲۰۲۲ برآورد تقاضای جهانی فولاد خام معادل بیش از ۱.۸ میلیارد تن بود. در این سال کل تولید فولاد خام جهان به ۱۸۷۸.۵ میلیون تن رسید. جالب است بدانید که میانگین سرانه مصرف فولاد در جهان به‌طور پیوسته از ۱۵۰ کیلوگرم در سال ۲۰۰۱ به حدود ۲۳۰ کیلوگرم در سال ۲۰۲۰ افزایش یافته است.
چین بزرگترین تولیدکننده فولاد در دنیا است. این کشور ۵۷ درصد از تولید فولاد جهان در سال ۲۰۲۰ را به خود اختصاص داده است. در این سال چین موفق شد رکورد تولید بیشترین میزان فولاد در جهان را با تولید بیش از یک میلیارد تن بشکند. پس از چین کشورهای هند، ژاپن و ایالات متحده به ترتیب با تولید ۱۰.۶، ۶.۹ و ۱۳.۱ میلیون تن فولاد مقام‌های دوم تا چهارم تولید بیشترین میزان فولاد در سال ۲۰۲۲ را به خود اختصاص داده‌اند.
جالب است این را نکته بدانید که چین علاوه بر این که بزرگترین تولیدکننده فولاد است، بیشترین سهم مصرف فولاد در دنیا را نیز به خود اختصاص می‌دهد. کشورهای زیر به عنوان بزرگترین مصرف کنندگان فولاد در دنیا شناخته می‌شوند:
- چین با ۳۴.۴ درصد
- اتحادیه اروپا با ۱۶.۶ درصد
- آسیا با ۱۴.۵ درصد
- کانادا و مکزیک با ۱۱.۵ درصد
تأثیر نرخ چین و خرید جهانی بر قیمت سنگ آهن
در ادامه بررسی نقش سنگ آهن در صنعت فولادسازی و تأثیر آن بر اقتصاد جهانی باید به مهمترین عوامل موثر بر قیمت سنگ آهن اشاره کنیم. همانطور که گفته شد، در حال حاضر بزرگترین کشور تولیدکننده و مصرف کننده فولاد چین است. در عین حال این کشور حدود ۷۰ درصد از سهم تجارت سنگ آهن را نیز به خود اختصاص داده است. با توجه به این که تولید فولاد چین در سال ۲۰۲۲ نسبت به ۲۰۲۱ حدود ۱.۵ درصد کاهش داشته است به این نتیجه می‌رسیم که سیاست این کشور در سال ۲۰۲۲ این بوده است که سهم بیشتری از سنگ آهن را به صادرات اختصاص دهد و نسبت به سال قبل مقدار کمتری از این سنگ را صرف تولید فولاد نماید.
با توجه به سهم بالای چین در تجارت سنگ آهن جهانی، می‌توان گفت که نرخ چین تاثیر زیادی بر قیمت جهانی سنگ آهن خواهد داشت. از طرفی واضح است که علاوه بر نرخ چین، میزان عرضه و تقاضای جهانی نیز بر قیمت سنگ آهن موثر خواهد بود. همچون هر کالای دیگری، هر چه تقاضا و خرید جهانی بیشتر و عرضه کمتر باشد، در نتیجه قیمت سنگ آهن نیز بالاتر خواهد رفت.
مقایسه روند رشد صنعت فولاد در کشورهای صادرکننده و واردکننده فولاد
سنگ آهن در سال ۲۰۲۱ در رتبه سیزدهم مهمترین محصولات تجاری در بازار جهانی قرار گرفته است. بیشترین سهم استخراج و صادرات این محصول به کشورهای زیر اختصاص پیدا کرده است:
- استرالیا با ۱۱۸ بیلیون دلار
- برزیل با ۴۶.۲ بیلیون دلار
- آفریقای جنوبی با ۷.۶۸ بیلیون دلار
- کانادا با ۸.۳۱ بیلیون دلار
- اوکراین با ۶.۸۳ بیلیون دلار
از طرفی کشور چین به عنوان بزرگترین واردکننده سنگ آهن در جهان شناخته می شود. به‌طوری که در طی ژانویه تا دسامبر ۲۰۲۲، ۷۱.۳ درصد از واردات سنگ آهن به چین اختصاص یافته است. این در حالی است که ژاپن با ۶.۰ درصد و اتحادیه اروپا با ۵.۴ درصد سهم به ترتیب در جایگاه‌های دوم و سوم قرار گرفته‌اند.
در مقایسه روند رشد صنعت فولادسازی در کشورهای استخراج کننده سنگ آهن و کشورهایی که به عنوان وارد کننده سنگ آهن شناخته می‌شوند، باید بگوییم که با وجود اختصاص یافتن رتبه نخست بزرگترین صادرکننده سنگ آهن به استرالیا، صنعت ذوب آهن و تولید فولاد این کشور بین سالهای ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۳ به‌طور متوسط ۳.۳ درصد در سال رشد داشته است. از سوی دیگر داده‌های آماری جهانی نشان می‌دهند که تولید فولاد خام در چین در سال ۲۰۲۲ حدود ۲.۲ درصد (۲۱.۷۳ میلیون تن) نسبت به سال ۲۰۲۱ برای دومین سال متوالی کاهش یافته است.
بررسی تأثیر سوخت‌های دیگر بر استفاده از سنگ آهن در فرآیند تولید فولاد
تولید فولاد یک فرآیند فوق العاده انرژی‌بر است و تقریبا تمامی این انرژی از سوخت‌های فسیلی تامین می‌شود. به‌طوری که حدود دو سوم فولاد جهان توسط یک فرآیند مبتنی بر زغال سنگ و کربن فشرده تولید می‌شود که در طی آن سنگ آهن برای تولید آهن در کوره بلند (BF) گرم شده و احیا می‌شود. می‌توان گفت در حال حاضر مهمترین مورد مصرف صنعتی زغال سنگ مربوط به صنایع تولید فولاد است. برای تولید سنگ آهن، به زغال سنگ، کک و نفت کوره نیاز است تا سنگ آهن استخراج شده گندله شود. بنابراین برای استفاده از سنگ آهن در فرایند تولید فولاد حتما باید از سوخت‌هایی همچون زغال سنگ برای تامین انرژی استفاده شود.
بررسی تأثیر بحران‌های اقتصادی بر بازار سنگ آهن و صنعت فولاد در دنیا
این موضوع واضح است که بحران‌های اقتصادی بر هر بازاری از جمله بازار جهانی سنگ آهن و صنعت فولاد اثر منفی خواهند داشت. با توجه به نقش سنگ آهن در صنعت فولادسازی و تأثیر آن بر اقتصاد جهانی، باید بگوییم که وجود بحران‌های جهانی و کاهش تولید فولاد می‌تواند بسیاری از صنایع مهم دیگر را تحت تاثیر خود قرار دهد. از طرفی این موضوع می‌تواند باعث از بین رفتن بسیاری از مشاغل وابسته به تولید فولاد شود. بنابراین دولت‌ها به خوبی بر اهمیت بالای حفظ بازار تولید فولاد و نقش اساسی آن در اقتصاد جهانی آگاه هستند. در واقع باید بگوییم که اهمیت، منافع و نقش فولاد در بازار جهانی باعث شده است که فولادسازی آخرین بخشی از صنعت باشد که اجازه ضربه خوردن به آن بر اثر بحران‌های اقتصادی توسط دولت‌های مختلف داده می‌شود.
تحلیل فرصت‌های سرمایه‌گذاری در صنعت فولادسازی و تامین سنگ آهن
خوشبختانه امروزه شاهد این هستیم که صنعت فولادسازی و تامین سنگ آهن، فرصت‌های سرمایه گذاری زیادی را در اختیار افراد قرار داده است. فولادسازی در کشور ما جزو اصلی‌ترین صنایع محسوب می‌شود و سرمایه گذاری در آن نقش مهمی در توسعه این حوزه دارد. گزارشات مالی نشان می‌دهند که وضعیت سودآوری صنایع فولادی در بلند مدت بسیار مطلوب است. در واقع می‌توان گفت که نیازهای داخلی و خارجی باعث شده‌اند که صنایع فولاد همواره رو به رشد باشند. البته تامین سنگ آهن سبب شده تا سرمایه گذاری در این صنعت کمی ریسک را به همراه داشته باشد. دلیل این موضوع نیز پررنگ بودن نقش سنگ آهن در صنعت فولادسازی و تأثیر آن بر اقتصاد جهانی است.
راهکارهای بهبود عملکرد صنعت فولادسازی و بهینه سازی کاربرد سنگ آهن در فرآیند تولید فولاد
هرچند که می‌توان گفت در عصر حاضر صنعت فولادسازی نسبت به سالهای قبل پیشرفت زیادی داشته است اما همچنان جای زیادی برای بهبود و توسعه دارد. برای تولیدکنندگان فولاد، چهار اقدام کلیدی وجود دارد که می‌تواند به بهبود عملکرد آن‌ها کمک کند. این چهار اقدام کلیدی را در این بخش ذکر می‌کنیم:
- ارزیابی و اتخاذ فناوری‌های پاک: فولادسازان باید خود را موظف بدانند که از فناوری‌های نوظهور برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و مواد مضر برای طبیعت استفاده کنند. بدین منظور می‌توانند از فناوری جذب و تصفیه گازهای خارج شده از BF بهره ببرند.
- ریسک پذیری متعادل در رابطه با هزینه، سرمایه و کیفیت: تولیدکنندگان باید با ارزیابی بسیار دقیق شرایط بازار، ارزیابی مقرون به صرفه‌ترین مواد اولیه و ایجاد نوآوری در ترکیب محصول (در صورت امکان)، به یک ریسک پذیری متعادل در رابطه با هزینه، سرمایه و کیفیت دست پیدا کنند.
- افزایش تولید فولاد پایدار برای سرمایه گذاری روی تقاضای رو به رشد بازار: امروزه به دلیل اهمیت بالای سازگار بودن مواد اولیه کارخانه‌ها با طبیعت و اعمال محدودیت از سوی دولت‌ها برای این موضوع، تقاضای بازار برای منابعی با فولاد پایدار بسیار افزایش پیدا کرده است. بنابراین فولادسازانی که بتوانند فناوری‌های مربوط به تولید فولاد پایدار را جایگزین فناوری‌های قبلی کنند، در آینده بازار را در دست خواهند گرفت.
- بهبود عملکرد ESG برای برآورده کردن انتظارات سهامداران: منظور از شاخص ESG، سنجش اخلاق کسب و کار و مدیریت مسئولانه است. امروزه سرمایه گذاران به سمت صنایعی جذب می‌شوند که دارای عملکرد ESG مناسبی هستند. از این رو بهبود این معیارها می‌تواند تامین مالی پروژه‌ها را بسیار آسان‌تر سازد.
پیش‌بینی وضعیت بازار سنگ آهن و فولاد در آینده و تأثیر آن بر اقتصاد جهانی
طبق پیش‌بینی‌های انجام شده، انتظار می‌رود که در سالهای آینده تقاضای بخش زیرساخت برای فولاد به شدت افزایش پیدا کند. این بخش به‌طور میانگین حدود ۹٪ از مصرف فولاد را به خود اختصاص می‌دهد و انتظار می‌رود این میزان تا سال ۲۰۲۵ حدود ۱۱٪ افزایش یابد. بنابراین به دلیل افزایش سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، تقاضا برای محصولات فولادی در سالهای آینده افزایش خواهد یافت.
از طرفی گفته می‌شود که تولید فولاد پس از افت شدیدی که به دلیل همه‌گیری کرونا در سال ۲۰۲۰ داشت، در دو سال اخیر به میزان زیادی به مقدار قبلی نزدیک شده است. انتظار می‌رود تولید فولاد در سال ۲۰۲۳ با نرخ کمی بالاتر از پیش‌بینی‌های قبلی (۲.۱ درصد بیشتر) به رشد خود ادامه دهد. در واقع با توجه به اینکه همه‌گیری کرونا در سال ۲۰۲۳ تا حدود زیادی فروکش کرده است، بهبود اقتصادی در سطح جهانی در حال صورت گرفتن است. در نتیجه تقاضای بیشتری برای کالاها، به ویژه فولاد و آهن، وجود دارد. با توجه به این موضوع پیش‌بینی می‌شود که ماه‌های آینده فرصتی عالی برای سرمایه‌گذاران فراهم کند تا سهام این بازار را خریداری نمایند.
سخن پایانی
فولاد از سنگ آهن، اکسیژن و سایر مواد معدنی که در طبیعت وجود دارند ساخته می شود. در این مقاله سعی کردیم شما را با نقش سنگ آهن در صنعت فولادسازی و تأثیر آن بر اقتصاد جهانی به‌طور کامل و جامع آشنا کنیم. در پایان امیدواریم مطالعه این مقاله برایتان کاربردی و موثر بوده باشد.